Naczyniaki i malformacje naczyniowe
Malformacja naczyniowa to nienowotworowa zmiana naczyniowa, która spowodowana jest nieprawidłowym rozwojem naczyń. Naczyniaki powstają jeszcze w życiu płodowym i występują w różnych odmianach. Najczęściej pojawiają się na skórze i błonach śluzowych w obszarze głowy i szyi oraz w ośrodkowym układzie nerwowym. Zazwyczaj są niewidoczne w chwili urodzenia, pojawiają się i zostają zauważone w ciągu pierwszych tygodni życia – dotyczy to około 70% wszystkich naczyniaków.
Kiedy pojawiają się naczyniaki?
Pierwszymi objawami naczyniaków mogą być: dyskretna płaska, różowa plama, plama wyblakła lub ograniczona teleangiektazja otoczona bladym halo. Kolejnych 20% dzieci rodzi się z widocznym już objawem prodromalnym, a naczyniak rozwija się w bardzo krótkim czasie po urodzeniu. W około 10% przypadków dojrzały naczyniak obserwowany jest już w chwili urodzenia. Są to tzw. naczyniaki wrodzone. Naczyniaki zlokalizowane w głębszych warstwach tkanek, a sięgające powierzchownie skóry, tkanki tłuszczowej podskórnej lub położone w mięśniach mogą pozostawać bezobjawowe przez wiele miesięcy. Niekiedy powierzchowne zmiany są tylko „szczytem góry lodowej”, gdy dominująca masa naczyniaka penetruje do głębiej położonych tkanek.
Naczyniaki występują częściej u dziewczynek niż chłopców – w stosunku nawet 6:1.
Są to zmiany tak powszechne, że nawet 10% – 12% niemowląt w wieku 12 miesięcy ma przynajmniej jeden naczyniak.
Naczyniaki lokalizują się w 70–80% na twarzy i szyi, a w 20% w innych częściach ciała. Większość z nich występuje jako zmiana pojedyncza, 20% przypadków stanowią mnogie guzy zlokalizowane w różnych rejonach ciała. Mnogim guzom w obrębie skóry towarzyszą częściej naczyniaki umiejscowione w obrębie trzewi – głównie w wątrobie, płucach, i przewodzie pokarmowym.
Rozwój naczyniaków u niemowlaków
Szczególną cechą naczyniaków jest ich gwałtowny wzrost w okresie noworodkowym, znacznie szybszy niż wzrost dziecka, rozpoczynający się w ciągu kilku tygodni po urodzeniu. Faza wzrostu trwa około 6 – 12, a nawet 18 miesięcy. Zmiana w powierzchownych warstwach skóry staję się wyniesiona, jej powierzchnia staje się guzowata i nierówna, o jaskrawo-karmazynowej lub jasno-szkarłatnej barwie. W ciągu pierwszego roku życia stopniowo kolor pogłębia się.
Naczyniaki położone w głębszych warstwach skóry i tkanki podskórnej powodują jedynie nieznaczne uniesienie skóry i jej błękitnawe zabarwienie lub powstanie bladych naczyń telangiektatyczych bez zmiany zabarwienia otaczającej skóry. Naczyniaki w fazie wzrostu są w badaniu palpacyjnym spoiste; niemożliwe jest opróżnienie ich z krwi poprzez zastosowanie ucisku.
Około 10-12 miesiąca życia wzrost naczyniaka staje się proporcjonalny do wzrostu dziecka, co wskazuje na rozpoczęcie fazy zanikania. Guz staje się stopniowo bardziej miękki i podatny, a jego powierzchnia blednie, przestaje być lśniąca, przybierając matowy odcień i fioletowe zabarwienie, a następnie ewoluuje przybierając odcień cętkowano – popielaty na całej powierzchni zmiany, zaczynając od środka i stopniowo postępując do obrzeża.
Kiedy zanikają naczyniaki?
Zarówno początek procesu zanikania, jak i jego szybkość są nie do przewidzenia.
Statystycznie:
- 30% naczyniaków zanika do końca 3 roku życia,
- 50% – do końca 5-go,
- 70% – do 7 lat,
- w pozostałych przypadkach proces inwolucji trwa nawet do 16 roku życia
- część z nich nie zanika nigdy
Co z naczyniakami, które nie zanikają?
Tylko około 40% naczyniaków „zanika” praktycznie bez pozostawienia zauważalnego śladu lub z minimalną pozostałością w pełni akceptowalną pod względem kosmetycznym. W pozostałych przypadkach zostają ślady niekorzystne estetycznie. Jeśli naczyniak nie zaniknie do 6 roku życia, to aż u 80% ludzi objawy estetyczne są niekorzystne (blizna, nadmiar tkanek, teleangiektazje). Okresem wymagającym szczególnej uwagi jest faza wzrostu naczyniaka. Jego gwałtowny wzrost, rozprzestrzenianie się w otaczających tkankach oraz kumulacja znacznej ilości krwi w jego obrębie wybitnie predestynują do powstania powikłań miejscowych lub ogólnych.
Najważniejsze powikłania
- Owrzodzenia występujące u mniej niż 5% dzieci z naczyniakami może doprowadzić do wtórnego zakażenia oraz niszczenia tkanek miękkich oraz chrząstek. Zmiany zlokalizowane w obrębie warg oraz okolicy narządów moczowo – płciowych są bardziej podatne na powstawanie owrzodzeń. Skutkiem wygojonego owrzodzenia jest blizna skórna.
- Skutki ucisku lub współistnienia w okolicy naturalnych otworów ciała (szpary powiekowe, nozdrza, przewody słuchowe, usta, odbyt, cewka moczowa).
- Naczyniak w obrębie głowy i szyi często zlokalizowany jest w obrębie powiek, grzbietu nosa, warg, okolicy przedusznej i wraz ze wzrostem może kolidować z naturalnymi otworami ciała, powodując ucisk lub zaburzenie ich funkcji.
- Zmiany zlokalizowane w obrębie powiek, oraz oczodołu mogą powodować niedowidzenie, zez, wytrzeszcz, oraz wady refrakcyjne. Nawet stosunkowo niewielki twór w obrębie górnej powieki może doprowadzić do zniekształcenia rogówki i astygmatyzmu.
Rodzaje naczyniaków i malformacji naczyniowych
Z punktu widzenia praktyki medycyny estetycznej można wyróżnić 3 zasadnicze typy zmian naczyniowych skóry
- naczyniaki płaskie – nie wystają ponad poziom skóry
- naczyniaki jamiste – uwypuklone, o sino-czerwonym zabarwieniu
- malformacje naczyniowe – plamy czerwonego wina
Plama czerwonego wina jest najpowszechniej spotykaną malformacją naczyniową u dorosłych i charakteryzuje się ciemnym sino-czerwonym zabarwieniem.
Znaczenie naczyniaków
Część zmian naczyniowych ma znaczenie wyłącznie estetyczne. Jeśli jednak są położone na odkrytych powierzchniach, w tak zwanym pierwszym polu estetycznym na twarzy mogą być przyczyną znacznego dyskomfortu właściciela. Czasami już we wczesnym dzieciństwie dzieci odczuwają swoją inność co czasami przybiera formę pojęcia „gorszy”. Swego rodzaju „piętno” wizualne może wywrzeć piętno duchowe, powodując wycofanie się młodego człowieka z wielu relacji międzyludzkich, pogarszając warunki funkcjonowania społecznego. Poprawienie wyglądu zmian naczyniowych powoduje znaczne poprawienie samopoczucia.
Obecność dużego naczyniaka wokół oczu, uszu, nosa może powodować zaburzenia oddychania, jedzenia, widzenia czy słyszenia oraz powodować późniejsze deformacje tkanek – chrząstek, skóry. Wczesna interwencja może zapobiec tym konsekwencjom.
Metody leczenia malformacji naczyniowej
Metoda leczenia malformacji naczyniowej zależy od miejsca, gdzie się znajduje, od jej typu i wielkości. W przypadku malformacji tętniczo-żylnych stosuje się leczenie operacyjne. W przypadku malformacji kapilarnej i żylnej stosuje się fotokoagulację laserową. Malformacje naczyniowe leczy się również za pomocą skleroterapii i kompresoterapii. Malformacje wewnątrz czaszki leczy się za pomocą operacji neurochirurgicznych, embolizacji oraz radioterapii.