Wolne rodniki a procesy starzenia się skóry
Znanym powszechnie jest fakt negatywnego wpływu na zdrowie, jak również na procesy starzenia skóry tak zwanych wolnych rodników, powstających głównie w czasie ekspozycji na promienie ultrafioletowe oraz palenia papierosów.
Czym są wolne rodniki?
Z punktu widzenia chemicznego są to atomy lub cząsteczki substancji zawierające niesparowane elektrony. Co to znaczy niesparowane elektrony? Wokół jądra atomu na każdej orbicie krążą pary elektronów. Jeśli jeden z nich zostanie „wybity” z tej orbity, to układ ten jest nietrwały i natychmiast dąży do utworzenia pary, czyli albo do pobrania brakującego elektronu, albo oddania tego jedynego. Cząstka lub atom jest wtedy niezwykle aktywna chemicznie i dąży do natychmiastowego wyrównania tej nierównowagi.
Jak wolne rodniki wpływają na skórę?
Wolne rodniki to grupa bardzo wielu cząstek i atomów o bardzo krótkim czasie życia. Jeżeli wolny rodnik znajdzie się w sąsiedztwie włókien kolagenu (kolagen jest białkiem) to natychmiast uszkadza je. Kolagen jest niezwykle wrażliwy na obecność wolnych rodników. W skórze zawartość kolagenu stanowi 75% masy skóry, więc nietrudno uświadomić sobie jego rolę w strukturze skóry.
Znana jest również rola kwasu hialuronowego, który odpowiada za utrzymywanie wody w skórze. Wolne rodniki niszczą ten kwas poprzez jego depolimeryzację. Wolny rodnik może zaatakować każdą strukturę w komórce i przestrzeni zewnątrzkomórkowej, są jednak struktury szczególnie wrażliwe. Takim szczególnym miejscem ataku jest DNA, czyli kwas dezoksyrybonukleinowy, w którym przechowywana jest cała informacja genetyczna. Można go porównać do programu komputerowego, który steruje wszystkimi funkcjami komórki.
Nietrudno wyobrazić sobie co się dzieje, gdy w komputerze uszkodzony jest program operacyjny. Po prostu komputer zawiesza się. Niewielkie uszkodzenia mogą się dać naprawić, większe już nie. Komputer przestaje działać. W komórce również są pewne mechanizmy naprawcze, lecz jeśli uszkodzenia są zbyt duże komórka obumiera. Na jej miejsce musi powstać drogą podziału nowa komórka, ale ta, która ma się podzielić też ma uszkodzone DNA. Nieustannie trwające procesy naprawy i odnowy ulegają zakłóceniu na niekorzyść odnowy. Skóra szybko starzeje się. Pojawiają się zmarszczki, plamy, przebarwienia, wysuszenie, utrata sprężystości i elastyczności.
Skąd się biorą wolne rodniki?
Powstają w organizmie pod wpływem promieniowania jonizującego UVA i UVB (słońce i solarium), promieniowania przenikliwego (promienie rtg), z dymu papierosowego, pod wpływem zaburzonych przemian w komórkach (żywność wysoko przetworzona, dodatki chemiczne w żywności), dostarczane w diecie (grillowanie potraw, termiczna obróbka produktów zawierających nienasycone kwasy tłuszczowe) substancji obecnych w zanieczyszczonym powietrzu, wysokiego poziomu cukru we krwi.
Najniebezpieczniejszym wolnym rodnikiem jest rodnik hydroksylowy HO. Utlenia się do wody. Nadmienić należy, że w zdrowym organizmie powstają niewielkie ilości wolnych rodników i są bardzo ważnym mechanizmem niszczenia drobnoustrojów. Ich ilość i miejsce wytwarzania są jednak ściśle przez organizm regulowane.
Czy organizm potrafi się bronić przed wolnymi rodnikami?
Oczywiście istnieje wiele mechanizmów obrony. Należą do nich związki endogenne i egzogenne.
I. Związki endogenne – wytwarzane wewnątrz organizmu:
- Najważniejszy jest wewnątrzkomórkowo produkowany glutation (jest białkiem, trójpeptydem). Komórka produkuje go z aminokwasów przy udziale naturalnej witaminy C. Nie można dostarczyć glutationu z zewnątrz, można tylko dostarczyć substraty. Najtrudniej dostarczyć cysteinę.
- Endogenny koenzym Q 10
- Szereg enzymów (dysmutaza nadtlenkowa, peroksydaza glutationowa selenozależna, katalaza, reduktaza glutationowa, transferaza)
- Poliaminy
- Melatonina
- Estrogen
- Laktoferyna
- Kwas moczowy
- Kwas liponowy
- Ceruloplazmina
- Albumina
II. Związki egzogenne – dostarczane z zewnątrz:
- Witaminy A,C,E
- Beta karoten – prowitamina A
- Koenzym Q 10 (ubichinon)
- Bioflawonoidy (antocyjany, proantocyjany, kurkumin, zeaksantyna, likopen, luteina, kumaryny i kwas chlorogenowy, kwas elagowy, genisteina, izotiocyjaniany i indole, fitoestrogeny, sulforafan)
- Polifenole
Co należy czynić, aby bronić się przed destrukcyjnym wpływem wolnych rodników na skórę?
- Rzucić palenie
- Unikać słońca
- Unikać solarium!!!
- Dostarczać w diecie substratów niezbędnych do syntezy i działania glutationu (selen oraz selenometionina zawarta np. w kazeinie mlecznej, białku jaj, soi)
Nie zubażać organizmu w glutation
- Nie stosować długotrwale niektórych leków – np. paracetamolu
- Unikać stresu
- Unikać diety opartej na węglowodanach (cukry), mięsie i tłuszczach zwierzęcych zawierających bardzo mało tlenu
- Unikać niskowartościowej żywności zawierająca chemiczne dodatki
- Unikać zanieczyszczonego środowiska
Dostarczać zewnętrznych antyoksydantów
- Witaminy A,C,E
– Źródła witaminy A: tran, wątróbka, żółtka jaj, śmietana, masło, tłuste sery, zielone i żółte owoce oraz warzywa jak np. marchew, dynia, szpinak, jarmuż, sałata, fasolka szparagowa,łównie zielony groszek, szczypior i koper. Prowitamina A, zwana też betakarotenem –znajduje się głównie w ciemnozielonych warzywach liściastych
– Źródła witaminy C: Acerola, owoce cytrusowe – zawierają najwięcej witaminy C owoc dzikiej róży, jarzębina, żurawina, czarna porzeczka, jabłka, jagody, kiszona kapusta, papryka, natka pietruszki,
– Źródła witaminy E: zboża, orzechy, awokado oraz oleje roślinne (rzepakowy, olej z oliwki), ciemnozielone warzywa, jaja, zarodki zbóż, oleje roślinne, owies, olej słonecznikowy, orzeszki ziemne, pomidory, olej z zarodków zbóż. - Polifenole – czerwone winogrona i czerwone wino. To czerwone wino jest odpowiedzialne za „fenomen francuski” – mniejszą niż u innych nacji zachorowalność na choroby układu krążenia pomimo wysokotłuszczowej diety.
- Bioflawonoidy powszechnie obecne w owocach zwłaszcza czerwonych i warzywach (np. pomidorach, brokułach, papryce, sałacie), w kaszy gryczanej, roślinach strączkowych, herbacie zwłaszcza zielonej, czerwonym winie. Rzazem znanych jest ponad 4000 bioflawonoidów. Współczesna dieta zawiera ich minimalne ilości – kilka do kilkanaście mg dziennie, a powinna zawierać kilkadziesiąt miligramów.
Dostarczyć L-Lizynę – aminokwas egzogenny
L-Lizyna blokuje metaloproteinazy bezpośrednio niszczące kolagen, bierze udział w syntezie kolagenu. Produkty w których występuje w znaczącej ilości: nasiona konopi, jajka, czerwone mięso, soja, szpinak, produkty z pełnego ziarna, fasola, czarny kminek
Zewnętrznie na skórę stosować preparaty zawierające witaminy A, C i E
Stosować filtry UV przy ekspozycji na słońce
UWAGA: są doniesienia, że niektóre blokery same pod wpływem słońca mogą wytwarzać wolne rodniki.
Należy o siebie dbać!
Jak widać z powyższego zestawienia na wiele rzeczy mamy ogromny i rzeczywisty wpływ sami. Zgodnie z dużym opublikowanymi badaniami na temat zachowania zdrowia, w 40% zależy to od naszego stylu życia, a w 40% od naszego odżywiania. Tylko na pozostałe 20% mamy niewielki wpływ.
Należy pamiętać, że wskazany jest umiar w uzupełnianiu antyoksydantów za pomocą środków farmakologicznych. Nadmierne ilości syntetycznych witamin w tabletkach mogą wręcz zaszkodzić, w przeciwieństwie do naturalnych antyutleniaczy zawartych w sałatkach owocowo-warzywnych czy żywności specjalizowanej produkowanej na bazie naturalnych składników.
Autorem wpisu jest dr Jarosław Piotr Adamczak